خیارات در قانون مدنی | انواع خیارات
با توجه به ارکان و اوصاف عقد بیع که به آن اشاره شد طرفین معامله پس از نگارش و امضای قرارداد (قولنامه) حق بر هم زدن آن را ندارند مگر این که با یک علت قانونی یا اختیاری که در متن قولنامه به آنها داده شده باشد. به این موضوع که به طرفین قرارداد اختیار فسخ می‌دهد در اصطلاح حقوقی و قانونی خیار گفته می‌شود. این موضوع در اکثر قراردادها و قولنامه‌ها درج گردیده است. به جمع انواع خیار اصطلاحاً خیارات گفته می‌شود.
ما در این مقاله به معرفی و توضیح انواع خیارات در قانون مدنی می‌پردازیم.
خیار در قانون مدنی چیست؟
خیار اجازه و اختیاری است که افراد با استفاده از آن می‌توانند معامله خود را پایان داده یا برهم بزنند. این در صورتی است که در زمان عقد بیع خیار ذکر شده و مورد توافق طرفین بوده باشد و برای اجرای آن شرایط لازم وجود داشته باشد.
خیار در لغت به معنی «اختیار» است.
در ادامه به معرفی انواع خیارات می‌پردازیم.
انواع خیارات قانونی
انواع خیارات در قانون مدنی عبارت است از:
- خیار مجلس
- خیار حیوان
- خیار شرط
- خیار تأخیر ثمن
- خیار رویت و تخلف وصف
- خیار عیب
- خیار غبن
- خیار تدلیس
- خیار تبعض صفقه
- خیار تخلف شرط
برای کسب اطلاعات بیشتر راجع به هرکدام از موارد ذکر شده می‌توانید بر روی آن کلیک نمائید. ما در این مقاله بصورت مختصر در مورد هرکدام از این خیارات توضیح خواهیم داد.
خیار عیب یا خیار غبن
اگر مورد معامله (کالا، ملک، ماشین یا …) که خرید و فروش شده است. دارای عیب بزرگی باشد که در زمان عقد بیع و نگارش و امضای قولنامه توسط طرفین معامله، خریدار از آن بی اطلاع بوده باشد و یا قیمت معامله بصورتی باشد که خریدار یا فروشنده متحمل ضرر بسیار زیادی گردد در این صورت می‌توانند از خیار عیب یا خیار غبن استفاده نموده و این قرارداد را برهم بزنند.
البته در صورتیکه در متن قرارداد در یکی از بندها عبارت «اسقاط کافه خیارات ولو خیار غبن فاحش» به این معنی است که از خیارات قانونی گذشت نموده و حتی در صورتیکه در معامله اختلاف قیمت بسیار زیادی هم مشخص گردد هیچ کدام از طرفین حق برهم زدن معامله را ندارند.
خیار مجلس
خیار مجلس به این معنی است که تا هنگامیکه دو طرف در بنگاه یا در محل عقد قرارداد حضور دارند حق دارند از انجام معامله پشیمان شده و آن را بر هم بزنند.
خیار حیوان
براساس این قانون که تنها مربوط به خرید و فروش حیوانات است خریدار حیوان حق دارد تا حداکثر 3 روز از انجام خرید پشیمان شود و حیوان را به فروشنده بازگردانده و پول خود را پس بگیرد. به این موضوع خیار حیوان گفته می‌شود.
خیار شرط
خیار شرط اکثراً در متن قراردادهای خرید و فروش مسکن ذکر می‌گردد. به این معنی است که طرفین می‌توانند تا مدت زمان مشخصی از تاریخ و زمان عقد قرارداد معامله را به هم بزنند.
خیار تأخیر ثمن
یکی از خیارات در قانون مدنی «خیار تأخیر ثمن» است و به این معنی است که اگر در معامله ظرف حداکثر 3 روز خریدار ثمن (مبلغ) معامله را پرداخت نکند در این صورت فروشنده می‌تواند از تحویل کالا به خریدار امتناع کند.
خیار رویت و تخلف وصف
در صورتیکه مورد معامله (کالا) که فروشنده به خریدار معرفی کرده و به رویت او رسانده است با کالایی که به خریدار تحویل داده می‌شود متفاوت باشد در این صورت خریدار می‌تواند با استفاده از خیار رویت و تخلف وصف معامله را فسخ نماید.
خیار تخلف از شرط
یکی دیگر از خیارات قانونی، خیار تخلف از شرط است که به این معنی می‌باشد که اگر یکی از طرفین قرارداد در متن قرارداد متعهد به انجام کاری شده باشد و از انجام آن سر باز بزند طرف دیگر می‌تواند معامله را فسخ نماید.
خیار تدلیس
خیار تدلیس در لغت به معنی تغییرات فریب دهنده است. یعنی اگر فروشنده در مورد معامله عامداً تغییراتی ایجاد نماید که پس از تحویل آن مشخص شود مورد معامله دارای شرایط دیگری است و خریدار متضرر شده است خریدار (مشتری) می‌تواند با استفاده از خیار تدلیس معامله را برهم بزند.
خیار رویت و تخلف وصف
براساس خیار رویت و تخلف وصف در صورتیکه در معامله‌ای خریدار (مشتری) مورد معامله (کالا) را ندیده باشد و با توصیف فروشنده اقدام به خرید نماید بعد از دیده شدن اگر بصورتیکه فروشنده وصف کرده نباشد می‌تواند اقدام به فسخ معامله نماید.
خیار تبعض صفقه
خیار تبعض صفقه زمانی حاصل می‌گردد که عقد بیع نسبت به بعض بیع به جهتی از جهات باطل باشد و معنی آن این است که اگر قسمتی از معامله صحیح و درست باشد و بخش دیگری از آن به لحاظ قانونی دارای مشکل بوده و باطل باشد مشتری یا خریدار حق فسخ خواهد داشت. البته خریدار می‌تواند درصورتیکه بخواهد قسمتی را که صحیح بوده را پذیرفته و قسمت باطل معامله را نپذیرد و اقدام به استرداد مبلغ نماید.
