ابلاغ واقعی و قانونی به چه معناست و شامل چه مواردی است
ابلاغ به معنی ” رساندن نامه یا پیغام به فردی “میباشد و در اصطلاح حقوقی به معنی ” اطلاع مخاطب از تشریفات قضایی ” است . به طورکلی باید در فرآیند دادرسی در دادگاهها ، طرفین در جریان باشند و میبایست از مفاد فرآیند دادرسی و تشریفات اطلاع داشته باشند. معمولاً ابلاغ توسط خود فرد که طرف دعوا میباشد انجام میشود ولی از آن جایی که امکان پذیر نمیباشد در قانون مواردی را پیش بینی شده که ابلاغیه را میتوان به فرد دیگری ابلاغ نمود . در قانون،ابلاغ واقعی و قانونی توسط قانون گذار پیش بینی میشود اما بهترین روش ابلاغ واقعی میتوان دانست . در قانون آیین دادرسی مدنی در مواد 67 الی 83 به ابلاغیه و احکام مربوط به آن پرداخته است. ابلاغ به دو نوع میباشد یکی واقعی و دیگری قانونی .
انواع ابلاغ قضایی در ابلاغ واقعی و قانونی
ابلاغ به دو گونه میباشد . ابلاغ واقعی و قانونی که هر دو براساس تشریفات قانونی و صحیح میباشد اما تفاوتهایی در ابلاغ واقعی و قانونی شامل میشود.
ابلاغ واقعی و موارد آن
ابلاغ واقعی و قانونی که طبق ماده 68 قانون آیین دادرسی مدنی مأمور ابلاغ وظیفه دارد حداکثر ظرف 2 روز اوراق را به شخص خوانده تحویل دهد و برگ دیگری از رسید اخطاریه را دریافت نماید .در ابلاغ واقعی ،اوراق به خود فرد ، ابلاغ و از شخص رسید دریافت میشود.
اوراق قضایی توسط مأمور ابلاغ در محل و نشانی که در ورقه ابلاغیه مشخص شده است به مخاطب تحویل داده میشود تا ابلاغ صحیح باشد. اما اگر مأمور ابلاغ به یک آدرس دیگری شخص را مشاهده کند و قصد دارد اوراق را تحویل فرد دهد ولی مخاطب از دریافت و قبول اوراق اجتناب نماید مأمور ابلاغ نمیتواند این عمل را قید نماید؛ که این عمل اصلاً ابلاغ محسوب نمیشود و قانونی و درست نمیباشد . با این وجود زمانی که مخاطب غیر از محلی که مشخص کرده برگه ابلاغ را از مأمور ابلاغ تحویل بگیرد آن ابلاغ ، ابلاغ صحیح و واقعی میباشد .
مواردی که در ابلاغ واقعی شامل میشود :
1 . اشخاص حقیقی : هرکدام از افراد عادی جامعه،یک شخص حقیقی به شمار میآید . ابلاغیه به آن فرد تحویل داده میشود.
2 . اشخاص حقوقی عمومی : اعم از مؤسسات و سازمانها و ادارات دولتی میباشند که به رئیس دفتر یا قائم مقام تسلیم میشود.
3 . اشخاص حقوقی خصوصی : شامل شرکتها میباشد که به مدیر یا قائم مقام یا کسی که حق امضاء دارد ابلاغ میشود.
میتوان گفت که بین ابلاغ واقعی و قانونی بهترین ابلاغ ، ابلاغ واقعی است ، به این خاطر که در اجرای عدالت فرآیند دادرسی بهتر انجام میشود و طرفین از
جزئیاتی که مرتبط به دادرسی است مطلع میکند.
ابلاغ قانونی و موارد آن
در ابلاغ واقعی و قانونی براساس ماده 69 قانون آیین دادرسی مدنی زمانی که مأمور ابلاغ ، نتواند اوراق را به اشخاص خوانده تحویل دهد باید به یکی از بستگان یا خادمان که از لحاظ سن و وضعیت ظاهری به آدرسی که تعیین شده ابلاغ نماید ؛ این نوع ابلاغ در مقابل ابلاغ واقعی میباشد که میتوان گفت اوراق ابلاغیه به آدرسی که تعیین شده است مطابق با تشریفات قانونی به فرد دیگری تسلیم شود تا به اطلاع برسد .
مواردی که در ابلاغ قانونی شامل میشود :
- امتناع نمودن از خوانده برای گرفتن اوراق ابلاغ واقعی و قانونی : مأمور ابلاغ جهت اجتناب از اوراق را در برگه اخطاریه ذکر مینماید . یا به عبارت دیگر به نظر قانون گذار فردی که از دریافت ابلاغیه خودداری کند در جریان جزئیات ابلاغ قرار دارد و تاریخ امتناع را تاریخ ابلاغ به حساب میآید و تمامی مهلت و مواعد قانونی براساس همین تاریخ حساب میشود.
- ابلاغ به بستگان شخص : زمانی که مأمور ابلاغ مخاطب خوانده در نشانی که تعیین شده نیاید ، اوراق را به بستگان فرد می تواند تحویل دهد.
- در صورتی که فرد خوانده یا بستگان وی در محل حضور نداشته باشند و یا از دریافت اوراق ابلاغیه خودداری نمایند : مأمور ابلاغ یک نسخه ای از ابلاغیه را به آدرسی که قبلاً مشخص شده است را الصاق مینماید.
- ابلاغ به افراد مقیم خارج از کشور : این کار توسط مأموران سیاسی و کنسولی یا وزارت خارجه انجام میگردد.
-
ابلاغ به ادارات دولتی : رئیس دفتر یا قائم مقام وی ابلاغ میگردد.
- ابلاغ به خواندگان غیر محصور : در دعاوی مربوط به اهالی معینی شامل : ده ، روستا ،شهر یا بخشی از یک شهر از طریق انتشار آگهی در روزنامه کثیرالانتشار و یک نسخه ای از دادخواست را به فرد یا افراد که معارض خواهاند ابلاغ میشود.
- ابلاغ خارج از حوزه دادگاه : اگر فرد خوانده شده در حوزه دیگر دادگاه باشد ابلاغ توسط دفتر دادگاه به هر وسیله ای صورت میگیرد و اگر حوزه ای در آن دادگاه نباشد ابلاغ توسط مأموران انتظامی ،بخشداری یا شورای اسلامی محل یا پست در ابلاغ واقعی و قانونی انجام میگیرد .
- ابلاغیه به اشخاص حقوقی : مدیر یا قائم مقام یا کسی که حق امضاء دارد یا به مسئول دفتر مؤسسه ابلاغ میشود.
- ابلاغ به نامعلوم بودن آدرس خوانده در ابلاغ قانونی : در صورتی که مفاد دادخواست طبق درخواست خواهان و براساس دستور دادگاه یک بار یکی از روزنامه کثیرالانتشار آگهی داده میشود.
مأمور ابلاغ مؤظف است حداکثر ظرف دو روز اوراق را به شخص خوانده تحویل دهد و برگ دیگر اخطاریه را رسید تحویل بگیرد .
تفاوت ابلاغ واقعی و قانونی چیست ؟
فرق ابلاغ واقعی و قانونی در این میباشد که در ابلاغ واقعی فرد محکوم علیه یا ابلاغ به فردی که دادگاه میباشد یا به وکیل او . مثال : دادگاه رأی را برای خوانده ارسال میکند و مأمور ابلاغ آن را برای فرد میرساند اما در ابلاغ قانونی این است که ابلاغی که قانونی باشد اما به فرد ابلاغ نشود به عنوان نمونه سریدار منزل یا اداره شخص خوانده شده یا یکی از اقوام آدرسی که اعلام و درج شده و کسی نباشد و مأمور ابلاغ که در همان آدرس قبلاً به دادگاه اعلام شده آن را الصاق نمایدآن را ابلاغ قانونی مینامند .
شرایط ابلاغ واقعی و قانونی
شرایط ابلاغ واقعی و قانونی میتوان گفت که فرصت و امکان جهت دفاع از خود یا همان خوانده را در دادگاه داده شود یا حتی ممکن است که فرد تمایل نداشته باشد که از خود دفاع نماید به این خاطر ابلاغ اوراق پرونده به اقامتگاه او باید ارسال شود . براساس ماده 102 قانون مدنی «اقامتگاه هر شخص محلی است که شخص در آنجا سکونت دارد و مرکز مهم امور او نیز در همان جا باشد. اگر محل سکونت شخصی غیر از مرکز مهم امور او باشد، مرکز امور او اقامتگاه محسوب میشود.»
در ابلاغ قانونی وقتی اوراق به غیر از فرد خوانده شده ، وکیل ، نماینده و قائم مقام قانونی تحویل داده شده طبق ماده 73 قانون دادرسی مدنی با انتشار آگهی قانونی به حساب میآید . مطابق با ماده 303 قانون مدنی در دعوا که حتی یک مورد ابلاغ واقعی ، زمانی که طرف دعوا در جلسه دادرسی حضور نداشته باشد حکمی که صادر میشود حضوری است و اگر ابلاغ به صورت قانونی باشد و فرد در دادگاه حضور نداشته باشد وکیل یا نماینده ارسال نکند و لایحه ای تقدیم دادگاه نکند حکمی که صادر میشود غیابی بوده و براساس آن تابع مقررات میباشد.
در قانون آیین دادرسی مدنی ابلاغ ، قاعده عام و کلی است در مواردی که مقررات ابلاغ تعیین نشده و جزء استثنائات نباشد براساس قانون آیین دادرسی مدنی انجام میشود. به عنوان نمونه ، در قانون اجرای احکام مدنی به وضوح بیان کرده که «ابلاغ اجرائی مطابق با مقررات آیین دادرسی مدنی میباشد» همین طور ابلاغ در امور کیفری تابع مقررات ابلاغ درامور غیرکیفری و قانون آیین دادرسی مدنی است.
مأموران ابلاغ
ابلاغ واقعی و قانونی باید توسط مأموران دولتی انجام گیرد و به جز فرد مورد نظر ، بر فرد دیگر قابل قبول نمیباشد اما در بعضی از موارد قانونی به دلیل فوریت موضوع و موضوعات کیفری تا موقعی که پرونده در جریان است ابلاغ توسط مأموران انتظامی صورت میگیرد . ابلاغ به صورت حضوری در محاکم که از طرف کارکنان دادگاه میباشد قابل قبول است .